তেখেতক “বাশকান্দীৰ পীৰ সাহেব” বা “বাশকান্দী হুজুৰ” নামেও জনা যায়।
মাওলানা আহমদ আলী বাশকান্দী (ৰহঃ) ১৯১৫ চনত অসমৰ বদরপুৰ গাঁৱত এজন সম্ভ্ৰান্ত সুফি পৰিয়ালত জন্মগ্ৰহণ কৰিছিল। তেখেত এজন অতি বিশিষ্ট ইছলামিক পণ্ডিত, বক্তা, সুফি সাধক আৰু ব্ৰিটিছ-বিৰোধী আন্দোলনৰ অগ্ৰগণ্য যোদ্ধা আছিল। নিজৰ জীৱনৰ এটা ডাঙৰ অংশ তেখেত ইছলাম প্রচাৰ আৰু সমাজ সংস্কাৰৰ কামত উৎসৰ্গ কৰিছিল।
শ্বেখ আহমদ আলী বাঁশকান্দী হুজুৰৰ বাল্যকাল
শ্বেখ আহমদ আলী বাশকান্দী হুজুৰ (রহঃ)-ৰ জন্ম ১৯১৫ চনৰ পাৰ্শ্বভাগত অসমৰ কছাৰ জিলাৰ বদৰপুৰ নিকটৱৰ্তী বাঁশকান্দী গাঁৱত হৈছিল। তেওঁৰ পৰিয়াল আছিল এটা সুপৰিচিত ধৰ্মীয়, শিক্ষিত আৰু সুফী পৰিয়াল। তেওঁৰ জন্মেই যেন গাঁওখনত এটা নতুন আশীৰ্বাদৰ ৰূপে আহিছিল। পৰিয়ালৰ সদস্যসকল সৰু আহমদ আলীক অত্যন্ত স্নেহেৰে লালন-পালন কৰিছিল।
ধাৰ্মিক পৰিৱেশত শৈশব
বাশঁকান্দী গাঁও সেই সময়ত ইসলামি সংস্কৃতি আৰু শিক্ষা-প্ৰচাৰৰ ক্ষেত্ৰত অগ্ৰগণ্য আছিল। গাঁওখনৰ প্ৰতিটো ঘৰতেই নামাজ, তেলাৱাত, আৰু জিকিৰৰ ধ্বনি উঠি থাকিছিল। সেই আধ্যাত্মিক পৰিৱেশই সৰু আহমদ আলীৰ মনত গভীৰ প্ৰভাৱ পেলায়। অতি সৰু বয়সৰ পৰাই তেওঁ আল্লাহৰ নাম শুনি শান্তি পোৱাতো যেন নিজৰ জীৱনৰ উদ্দেশ্য হিচাপে লৈছিল।
শিক্ষাৰ আৰম্ভণি
তেওঁৰ পিতৃ-মাতৃৰ তত্ত্বাৱধানত অতি সৰু বয়সতে কিতাপ-পঢ়াৰ প্রতি আগ্ৰহী হৈ উঠে। প্ৰথমে গাঁৱৰ পুৰণি মক্তবখনত পঢ়া আৰম্ভ কৰে। মক্তবৰ শিক্ষকসকলে তেওঁৰ বুদ্ধিমত্তা, মনোযোগ আৰু বিনয় দেখি বিস্মিত হৈছিল। সি অতি সোনকালে কুৰআন মাজীদৰ অক্ষৰ চিনিব পাৰিছিল আৰু অল্প বয়সতে সম্পূৰ্ণ কুৰআন মাজীদ মুখস্থ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল।
তেওঁ পঢ়া-লিখাৰ লগতে আদব-আখলাক (সৎচৰিত্ৰ, নৈতিকতা, বয়োজ্যেষ্ঠক সন্মান) আদি বিষয়তো গভীৰভাৱে শিকিছিল। কেতিয়াও অহঙ্কাৰ কৰা নাই, সদায় শান্ত, নম্ৰ আৰু মৰ্যাদাপূৰ্ণ আচৰণত আছিল।
বাল্যকালৰ বৈশিষ্ট্য
অতি সৰু বয়সতে নামাজ আদায় কৰা অভ্যাস গঢ়ি তুলিছিল।
আলেম আৰু বুড়াবোৰৰ ওচৰত বহি জ্ঞান শুনিবলৈ প্ৰয়াস কৰিছিল।
খেল-ধূলাৰ পৰা অধিক মন দিনী শিক্ষা আৰু ধর্মীয় কিতাপত দিছিল।
নিজৰ বন্ধুসকলকো নামাজ, পঢ়া আৰু সৎকৰ্মৰ প্ৰতি উৎসাহিত কৰিছিল।
পিতৃ-মাতৃৰ আদেশক সদায় মানি চলিছিল।
আধ্যাত্মিক গুণৰ আভাস
তেওঁৰ আচৰণত বাল্যকালতেই ভবিষ্যতৰ এটা আলেম, সুফী আৰু সমাজনায়কৰ প্ৰতিচ্ছবি দেখা গৈছিল। কিছুমান মানুহে কৈছিল, “এই ল'ৰাজনেই আগলৈ গৈ বহু মানুহৰ আধ্যাত্মিক পথপ্ৰদৰ্শক হ’ব।”
এই ধাৰ্মিক, শিক্ষামূলক আৰু বিনয়পূৰ্ণ বাল্যকালেই শ্বেখ আহমদ আলী বাশকান্দী হুজুৰৰ সৰ্বাঙ্গীন বিকাশৰ ভিত গঢ়ি তোলে।
শিক্ষা আৰু পাণ্ডিত্য
তেওঁ ভাৰতৰ বিখ্যাত দাৰুল উলুম দেওবন্দ মাদ্ৰাছাত শিক্ষা লাভ কৰিছিল আৰু হাদিছ, তাফছিৰ আদিত গভীৰ জ্ঞান অৰ্জন কৰিছিল। তেওঁ অতি মেধাবী আছিল আৰু কেৱল আঢ়াই মাহৰ ভিতৰতে সম্পূৰ্ণ কুৰআন মুখস্থ কৰিছিল।
স্বাধীনতা সংগ্ৰামত ভূমিকা
মাওলানা আহমদ আলী বাশকান্দী ব্ৰিটিছ-বিৰোধী আন্দোলনত সক্ৰিয়ভাৱে অংশ লৈছিল। তেওঁ নিজৰ শিক্ষক হুসাইন আহমদ মাদানীৰ আদৰ্শেৰে অনুপ্ৰাণিত হৈ ব্ৰিটিছৰ বিৰুদ্ধে কাম কৰিছিল আৰু বহুবার কাৰাবাসো ভোগ কৰিছিল। তেওঁ ভাৰত-বিভাজনৰ কঠোৰ বিৰোধিতা কৰিছিল আৰু শিলচত সিলেট গণভোটত ভাৰতক সমৰ্থন জনাবলৈ গুৰুত্বপূর্ণ ভূমিকা লৈছিল।
দাৰুল উলুম বাশকান্দী
এই মাদ্ৰাছাটো হাফেজ আকবর আলীয়ে প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল, কিন্তু মাওলানা আহমদ আলী বাশকান্দীৰ তত্ত্বাৱধানত ই এটা ডাঙৰ ইছলামিক বিশ্ববিদ্যালয়লৈ পৰিণত হয়। ইয়াৰে পৰা বহু ইছলামিক পণ্ডিত, লেখক আৰু সমাজ সংস্কাৰক ওলায়।
জামিয়ত উলামা-ই-হিন্দ
তেওঁ ৪৪ বছৰ ধৰি অসমৰ ৰাজ্যিক জামিয়ত উলামা-ই-হিন্দৰ সভাপতি আছিল। এই পদৰ পৰা তেওঁ অসমৰ মুসলিম সমাজৰ বিভিন্ন সামাজিক, ধৰ্মীয় আৰু ৰাজনৈতিক সমস্যাৰ সমাধানৰ বাবে কাম কৰিছিল।
আধ্যাত্মিক জীৱন
তেওঁ এজন সুফি সাধক আছিল আৰু তেওঁৰ জীৱনত আধ্যাত্মিকতাৰ গভীৰ প্ৰভাৱ আছিল। হাজাৰ হাজাৰ মানুহ তেওঁলোকৰ আধ্যাত্মিক দিশৰ পৰামৰ্শৰ বাবে তেওঁৰ ওচৰলৈ আহিছিল। তেওঁ মানুহক কুসংস্কাৰ আৰু ধৰ্মীয় বিকৃতিৰ পৰা দূৰত থাকিবলৈ আহ্বান জনাইছিল।
মাওলানা আহমদ আলী বাশকান্দী (ৰহঃ) ২০০০ চনৰ ১১ জুনত ইহকাল ত্যাগ কৰিছিল। অসমৰ লগতে সমগ্ৰ ভাৰতৰ মুসলিম সমাজত তেওঁৰ অৱদান বিশেষভাৱে স্মৰণীয় আৰু অনুকৰণীয়।
